Dünyada az tanınan kapısız ve sürekli hareket eden bir asansör sistemi; paternoster

Paternoster Asansör 

Birbirine sıralı olarak bağlı kabinlerin sürekli hareket halinde olduğu, bir tarafın iniş, diğer tarafın çıkış amacıyla kullanıldığı, kapısı olmayan asansör tipidir. Konveyör mantığıyla çalışan bu döngü hiç durmadan hareket eder. Kabinleri genellikle 2 kişiliktir. Hızları 0,30 m/sn’den fazla olmayan paternoster asansörlerin taşıma kapasitesi yüksek olmasına rağmen, maliyeti fazladır.

İlk paternoster asansörünü, Liverpool-Oriel Chambers’ta Peter Ellis kurdu. Paternoster’ın büyük ilgi görmesi üzerine Peter Ellis 1877 yılında patentini aldı, 1884 senesinde ise kendi mühendislik firmasını kurdu.

Dünyada çok büyük ses getirmese de Peter Ellis’in tespih boncuklarını andıran döngüsel asansörü o dönem içerisinde Avrupa’da çok popüler oldu. Bugüne kadar çalışır vaziyette olan paternoster asansörlerin bir çoğu Avusturya, Polonya, Macaristan, İsveç, Danimarka, İngiltere ve en çok da Almanyada (halen çalışır durumda 231 adet) bulunmaktadır.

Paternoster Asansörü Bu Kadar Özel Yapan Nedir…?

Bu asansörlerin tasarlanmasındaki asıl amaç hız ve verimliliği arttırmak olmuştur. Mevcut asansörlerde olduğu gibi tek bir kabin yukarı katlara çıktığında, diğer yolcuların kabini beklemeyecek olması, kapısız olan kabinler sürekli bir döngü içerisinde durmaksızın hareket ettiği için iniş ve binişlerin daha seri olması dolasıyla katlar arası ulaşımın daha kısa sürede yapılabilmesi paternoster asansörlerin en büyük avantajıdır.

İngiltere’de özellikle 1960’lı yıllarda çok katlı eğitim kurumları, kampüs binaları ve üniversiteler tarafından paternoster asansör tercih edilmiştir. Hatta Sheffield Üniversitesi’ndeki Sanat Kulesi 38 adet yolcu kabiniyle “dünyanın en uzun paternoster asansörü”ne sahiptir.

Alman hükümeti tarafından 1994 yılında konveyör bant sistemlerine getirilmek istenen yasağa karşı halk büyük bir direnç göstermiş, Münih’te paternoster’i yok olmaya karşı korumak amacıyla bir “paternoster derneği” dahi kurulmuştur. Öyle ki 2015 yılında paternoster asansörlerin kamu alanında kullanılmasını yasaklayarak sadece eğitimli kişilerin kullanması şartını getiren yeni yönetmeliğe karşı da yetkililer aynı dirençle karşılaştılar.

Yasağa karşı çıkanlar arasında olan Stuttgart belediye başkan yardımcısı Wolfgang Wölfle “konvansiyonel asansörleri beklemeye tahammül edemiyorum, paternoster asansörlerin en iyi yanı istediğiniz zaman binip, inebiliyorsunuz” diyerek bu asansörlerin heyecanlı bir destekçisi olduğunu da açıkca belirtiyor.

Paternoster Asansör Makina Dairesi

Paternoster Asansörlerin Geleceği Var mı?

Paternoster asansörler her ne kadar kolay ve pratik kullanıcı deneyimi yaşatsalar da, bu deneyim güvenlik açısından tamamen riskli olduğu gerçeğini değiştirmiyor. Hareketli olan kabine girmeye veya çıkmaya çalışırken yaşanabilecek yüksek kaza riski, paternoster asansörlerin “giyotin” lakabı almasına neden olmuştur.

Kimi asansör otoriteleri tarafından paternoster “asansör kazaları”nın gerçek bir tehdit olduğu belirtilmektedir. 1970 yılında yaşanan ölümcül bir kazanın ardından, tasarımın güvenliğini arttırmak amacıyla paternoster asansörü modernize etmek için çalışmalarda yapılsa da bir sonuç alınamamıştır.

Yüksek bakım maliyetleri, sıkı denetimler ve kullanımını kısıtlayan katı kurallar nedeniyle her yıl birçoğu kullanım dışı bırakılmaktadır. Engelli kişilerin erişimine uygun olmaması bu sistemin bir diğer dezavantajıdır.

Gelişmekte olan tüm teknolojilerde olduğu gibi asansör teknolojiside bu gelişimden payını alıyor. Yüksek hızlı asansörler, “double deck” olarak adlandırılan “çift katlı kabin” sistemleri, binaya girerken sizi bekleyen “akıllı asansör”ler, aynı anda hem yatay hem dikey hareket edebilen asansör için yapılan çalışmalar, “sanayi 4.0” (nesnelerin interneti), asansör teknolojisinin evrimleşmesinde büyük rol oynamaktadır.

Paternoster asansörün popüler olduğu dönemlerdeki en büyük avantajı olan beklemeden ve daha seri olarak katlar arası ulaşımı sağlamak bu sistemin devamlılığı için yeterli olmamıştır. Yüksek risk ve engelli erişimine uygun olmadığından dolayı yapılması AB tarafından 1970’li yılların ortalarında yasaklanan paternoster yakın tarihin simgelerinden biri olarak anılmaya devam edilecektir.

Paternoster kullanımını deneyimlemiş kişiler halen burada hatıralarını paylaşmaya devam ediyorlar.