Yapı sektöründe fiili olarak şantiyede çalışanlar dünya ortalamasından üç kat daha fazla yaralanma ve ölümlü kaza geçirme tehlikesiyle karşı karşıya bulunmaktadır. Ülkemizde yaşanan iş kazalarında yapı sektörü ilk sıralarda yer almaktadır. Yaşanan bu kazaların önemli bir kısımı asansör montaj işleri sırasında gerçekleşmektedir.

Son yıllarda diğer sektörlerde yapılan iş güvenliği ile ilgili eğitim ve bilinçlendirme çalışmaları acaba “Montaj Aşamasında Asansör Güvenliği” konusunda da yeteri kadar yapılıyor mu? Sorusunu akıllara getirmektedir.

ASANSÖRLER VE İŞ GÜVENLİĞİ

İş Güvenliğini çalışma şartlarından dolayı işyeri çalışanlarının maruz kalabileceği tehlike ve risklerin önlenmesi amacıyla yapılan sistemli çalışmaların tamamı olarak tanımlayabiliriz.

İş Güvenliği açısından yapılan sıralamaya bakıldığında asansör montajı “yüksek risk seviyesi” içeren işkolları içerisindedir. İnsan hayatı sözkonusu olduğundan kayıpları minimum seviyeye çekebilmek için emniyet tedbirlerinin belirlenmesi ve uygulanması hem işletmenin hem personelin oluşabilecek kayıp ve kazalardan en az şekilde etkilenmesi açısından çok önemlidir.

 

ASANSÖR KAZALARI

Sektördeki gelişme sonucunda daha yüksek, daha konforlu ve yüksek hızlı asansörler imal edilmeye başlanmış ancak güvenlik sorunları da bu teknolojiye paralel olarak artmıştır.

Asansörün kullanım öncesi yapılan montajı süresince yaşanabilecek asansör kuyusu, kabin, kabin üzeri, makine dairesi gibi yerlerde gerçekleşen kazalar iş kazası olarak değerlendirilir ve sorumluluk tamamen montajı taahhüt eden asansör firmasına aittir.

-Montaj esnasında yaşanan kazalar; asansör firması ve müteahhit arasında asansör montajı için yapılan sözleşme ile asansör işletme ruhsatının alınarak kullanıma açılması arasındaki süreçtir. Yapı alanındaki genel iş güvenliğinden müteahhit sorumludur. Asansör firması ise asansör kuyusu, makine dairesi ve etrafındaki alandan sorumludur.

Kuyuya düşme, ezilme ve sıkışma, elektrik çarpması, yüksekten düşme, asansör kabininin düşmesi, ekipman kaynaklı kazalar montaj aşamasında görülen kazalardır.

-Bakım esnasında yaşanan kazalar; bu süreçte daha çok elektrik çarpması, sıkışma, kullanılan makine kaynaklı kazalar yaşanmaktadır.

Yetersiz yapılan veya yapılmayan bakım asansör kullanıcılarının kazaya maruz kalmasına ve bakım personelinin iş kazaları yaşamasına sebep olmaktadır. Asansörlerin sağlıklı bir şekilde kullanıma devam edebilmesi için bakımlarının düzenli yapılması senede bir kez periyodik kontrolden geçmesi şarttır.

-Kullanım esnasında yaşanan kazalar; (konu dışı olduğundan daha sonra ele alınacaktır)

Kazalar Sonucu Oluşan Kayıplar

Yaşanabilecek bir kaza neticesinde en büyük kayıp tabi ki insan hayatıdır. Bunun yanında işgücü kaybı, ölüm veya iş kazası sonucu çıkabilecek tedavi masrafları ve tazminatlar, yeniden işletmeye açma maliyetleri, sektörel itibar kaybı sayılabilir.

İnşaat Sektöründe Asansör Kazalarının Sebepleri

Gerçekleşen kazalar mercek altına alındığında kazalara sebep olan başlıca nedenler şunlardır;

-İş Güvenliği Eğitiminin eksikliği

-Kişisel Koruyucu Donanım kullanılmaması

-Kalitesiz komponentlerin kullanılması

-Aşırı özgüven

-Güvenlik uyarılarına riayet edilmemesi

-Yetkisiz personel müdahalesi

-Standartlara uymayan asansörler

-Denetimlerin yeterli aralıklarla yapılmaması

İNŞAAT SEKTÖRÜNDE YAŞANAN ASANSÖR KAZALARI İÇİN RİSK YÖNETİMİ

Risk Yönetimi; insan hayatı ve çevre güvenliği ile ilgili oluşabilecek tehlikelerin kontrol edilmesi ve önlenebilmesi amacıyla belirlenen politikaların bilinçli bir şekilde uygulamaya konulmasıdır.

İnşaat sektöründe yaşanan asansör kazalarının da önlenebilmesi için firma yapısını uygun olarak oluşturulacak bir iş güvenliği politikası belirlenmelidir. Belirlenen bu politika olası bir asansör kazasında risk yönetimini, asansör kazası öncesi ve sonrası yapılması gerekenleri kapsamalıdır.

İlgili kanun ve yönetmeliklerce de uygulanması şart koşulan bu önlemler oluşabilecek kayıpların önüne geçebilmek için gereklidir.

Yüksek yerlerde olan ve düşme riskinin olduğu çalışma alanlarında işveren, sağlık ve emniyet konularında bir yetkili belirlemekle yükümlüdür. Belirlenen yetkili inşaat işleri başlamadan önce yapılacak çalışmaları dikkate alarak bir sağlık ve emniyet planı hazırlamalıdır. Belirlenen yetkilinin görevleri ve uygulama şekli “Yapı İşlerinde Sağlık ve Emniyet Yönetmeliği”nde açıklanmıştır.

Her ne kadar işveren sağlık ve emniyet konularında bir yetkili görevlendirmiş olsa bile bu kendi sorumluluğunu ortadan kaldırmaz.

Kaza öncesi alınacak tedbirler kadar, kaza sonrası yapılacak olanlar da kazanın etkisini minimum seviyeye indirmek ve tetikleyici risklerin önüne geçilmesi adına gereklidir.

Ramak Kala Olaylar; Çalışma koşullarında yaşanan ramak kala olayların kayıt altına alınması sonraki dönemlerde yaşanabilecek kaza ve sebepleri hakkında önemli ipuçları içermektedir. Ramak kala olaylar iyi analiz edilmez ise yaşanacak kazalarında önüne geçmek mümkün olmayacaktır. Ramak kala olayları kayıt altına alabilmek için firma konuyla ilgili doküman hazırlamalı sorumlu belirlemelidir.

Risk Analizi; işveren veya yetkili kişi proje özellikleri, projenin yapılacağı alanın coğrafi özellikleri, kullanılacak makinelerin özellikleri, işçi profili gibi etkenleri de gözönünde bulundurup olası risklere karşı önleyici faaliyetleri düzenlemelidir.

Etkili emniyet tedbirlerinin alınması, görünmez risklerin açığa çıkarılması, kazalardan korunmak iyi bir Risk Analizi ile mümkündür. Standartlar ve yönetmelikler, daha önce yaşanmış benzer kazalar ve kayıt altına alınan ramak kala olayların incelenmesi risklerin belirlenmesinde kaynak olarak kullanılabilir.

Acil Durum Planlaması

İş Güvenliği Uzmanı veya işveren yetkilisi tarafından olası kazalar için acil durum planları hazırlanmalı, bu planlarda görev alanların sorumlulukları yazılı olarak belirlenmelidir. Acil Durum Planlarının gerek teorik gerekse pratik eğitimlerle daha da verimli hale getirilmesi sağlanmalıdır.

Acil Durum Planları öncelikle yüksek risk içeren tehlikeler için hazırlanmalıdır. Büyük bir felaket sonrası işletmenin kabul edilebilir bir zamanda rutin çalışma ortamına dönebileceği uygulamaları da kapsamalıdır.

Risk analizi dışında oluşabilecek; yangın, deprem, sel, insan ve çevre sağlığını tehdit eden olaylarda acil durum gerektiren durumlardır.

Herhangi bir kaza oluşması durumunda acil durum planında yer alan personel hemen görev yerine gitmeli ve planda yer alan görevini uygulamaya başlamalıdır. İlk etapta kazanın oluştığu yerin güvenliği sağlanmalı, herhangi bir ikinci kazaya neden olabilecek koşulların oluşması önlenmelidir.

Kaza sonrası ortamın çalışılabilir hale getirilmesi için gereken faaliyetler yerine getirilmelidir. Kazanın analizi yapılarak kök neden tespit edilmeli, tekrar etmesini önlemek amacıyla iyileştirme çalışması yapılmalıdır.

Maddi ve manevi kayıplara sebep olan inşaat sektöründeki asansör kazalarını önlemek adına iş güvenliği ve risk yönetimi konularında yukarıdaki belirtilen hususlara özellikle önem gösterilmelidir.

Kısaca; Asansör kazalarına ait kayıtların tutulması, denetimlerin arttırılması, sektörde çalışan montaj elemanlarının iş güvenliği konularında eğitilmesi, yıllık periyodik kontrollerin aksatılmaması ve devamlılığının sağlanması, standartlara uygun malzeme kullanılması kazaların azalmasında önemli bir rol oynayacaktır.